“Үндэсний бичиг соёл, номын өдрүүд-2022” арга хэмжээ буюу Номын баяр нь УИХ-ын даргын ивээл дор “Илүү их уншъя” уриатайгаар Сүхбаатарын талбайд нээлтээ хийлээ. Энэхүү арга хэмжээ нь 31 дэх удаагаа зохиогдож байгаа бөгөөд бүх нийтийн уншлагыг дэмжих, номын сангийн өвийг арвижуулах, үндэсний бичиг соёлыг сурталчлах, хүүхэд залууст ном эрдмийг түгээн дэлгэрүүлэх зорилготой. Нээлтэд УИХ-ын дарга Г.Занданшатар, Нийслэлийн Засаг дарга бөгөөд Улаанбаатар хотын Захирагч Д.Сумъяабазар тэргүүтэй албаныхан оролцов.

Нээлтийн үеэр УИХ-ын дарга Г.Занданшатар “Өнөөдрийн үйл ажиллагаанд хүндэт зочид, олон орны элчин сайд, зохиолч, орчуулагчид хүрэлцэн ирж, өргөн бүрэлдэхүүнтэй оролцож байгаа нь “Үндэсний бичиг соёлын өдөр”, Номын баяр нь олон улсын арга хэмжээ болсныг нотолж байна” хэмээн онцоллоо.

Нийслэлийн Засаг дарга бөгөөд Улаанбаатар хотын Захирагч Д.Сумъяабазар “Ном бол хөгжлийн чиг хандлагыг тодорхойлдог. Монгол туургатан мянга мянгаар тоологдох өв их соёл, язгуур уламжлалын магнайд ном эрдмийг хүндэтгэн дээдэлж, есөн эрдэнээр чимэглэн, шастир их цадиг, суу сэтгэлгээний охь болсон бүтээлүүдээ нандигнан хайрлаж, эрхэмлэн уншдаг ариун уламжлалтай ард түмэн”  хэмээлээ.

Зохиолч, орчуулагч, номын худалдаа эрхлэгчид болон иргэд Сүхбаатарын талбайд 280 гаруй асарт бүтээлээ дэлгэн, энэхүү арга хэмжээнд оролцож байна. Тэд энэ жилийн Номын баярыг зохион байгуулалт сайтай, өргөн цар хүрээтэй болж буйг онцолж байв.

Нийтээр тэмдэглэх баярын болон тэмдэглэлт өдрүүдийн тухай хууль, “Алсын хараа-2050”  Монгол Улсын урт хугацааны хөгжлийн бодлого, Монгол Улсын Ерөнхийлөгчийн 2012 оны 158 дугаар зарлигийн хүрээнд зохион байгуулж буй Номын баяр тавдугаар сарын 20-22-ны өдрүүдэд төв талбайд үргэлжилсэн юм.

Улаанбаатар хотын музейн удирдлага болон ажилтнууд тус өдөрлөгт амжилттай оролцлоо.

Нийтлэл №3

Байгалийн түүх, байгалийн шинжлэх ухааны музей

Байгалийн түүх, байгалийн шинжлэх ухааны музей нь байгалийн ертөнцтэй холбоотой байдаг; Тэдний цуглуулгад шувууд, хөхтөн амьтад, шавж, ургамал, чулуулаг, ашигт малтмал, чулуужсан олдворуудын сорьц агуулагдаж болно. Эдгээр музейнүүд нь Сэргэн мандалт ба Гэгээрлийн үед Европ дахь нэр хүндтэй хүмүүсийн бүтээсэн танин мэдэхүйн кабинетаас эхтэй.

Байгалийн ертөнцөөс авсан сорьцуудыг (хэдийгээр нэвтэрхий толь бичгийн цуглуулгын нэг хэсэг байсан ч) хамгийн эртний зарим музейд болох Английн Оксфорд дахь Ашмолеан музей, Лондон дахь Британийн музей, Парис дахь Байгалийн түүхийн үндэсний музей зэрэгт хадгалж байдаг.

19-р зуунд байгалийн шинжлэх ухаан хөгжихийн хэрээр байгалийн ертөнцийн үзмэрүүдийг дэлгэн үзүүлэх музейнүүд цэцэглэн хөгжиж, тэдний тоо хэд дахин нэмэгджээ. АНУ болон Латин Америкт тэдний цуглуулгад ихэвчлэн физик, нийгмийн антропологи, байгалийн шинжлэх ухааны үзмэрүүдийг багтаасан байдаг.

Хожим нь байгалийн шинжлэх ухааны музейнүүд байгаль хамгаалах шинэ чиг хандлага, хүрээлэн буй орчны асуудалд нөлөө үзүүлсэн байна. Зарим музейд байгаль орчны төлөвлөлтийг хөнгөвчлөх (ихэвчлэн орон нутгийн төлөвлөлтийн эрх бүхий байгууллагатай хамтран) болон экологийн үзмэрийг тайлбарлахад туслах зорилгоор үйлчилдэг газар нутгийнхаа биологийн өгөгдлийг бүртгэх зарим хөтөлбөрүүдийг бий болгожээ.

Нью Йорк дахь Америкийн байгалийн түүхийн музей

Лондон дахь Байгалийн түүхийн музей, Вашингтон дахь Смитсоны хүрээлэнгийн байгалийн түүхийн үндэсний музей, Нью Йорк дахь Америкийн байгалийн түүхийн музей зэрэг томоохон музейд байгалийн ертөнцийн харьцуулсан олон цуглуулга, тэр дундаа төрөл зүйлийн дээжийг хадгалдаг.

Ийм музей нь ангиллын судалгааны олон улсын төвүүд бөгөөд ихээхэн хэмжээний судалгааны хөтөлбөрүүдийг хэрэгжүүлдэг.

Ерөнхий музейнүүд

Нийтлэл №2
Ерөнхий музей нь нэгээс олон сэдвээр цуглуулгатай байдаг тул заримдаа олон салбар эсвэл салбар дундын музей гэж нэрлэдэг. Дийлэнх олонх нь 18, 19, 20-р зууны эхэн үед байгуулагдсан, хувийн цуглуулгуудаас гаралтай бөгөөд тухайн үеийн нэвтэрхий толь бичгийг тусгасан байдаг. Зарим ерөнхий музей нь худалдаагаар дамжсан соёлын харилцааны нөлөөг харуулдаг.

Энэ төрлийн музейд хэд хэдэн чухал төрөлжсөн цуглуулгууд байдаг бөгөөд энэ нь тэдгээрийг нэгээс олон төрөлд ангилах боломжтой юм. Энэ нь ялангуяа төрөлжсөн музейд үзүүлсэн материалын тоо хэмжээ, чанараас хэтрэхгүй бол нэг буюу хэд хэдэн чиглэлээр цуглуулгатай байж болох олон томоохон ерөнхий музейнүүдэд хамаарна.

Зарим үндэсний музейнүүд үндсэн байрандаа ерөнхий цуглуулгаа үзүүлдэг бөгөөд олонх нь ийм маягаар эхэлдэг боловч хожим талбайгаа нэмэх хэрэгцээ нь цуглуулгуудыг хувааж, төрөлжсөн музейн өсөлтийг нэмэгдүүлдэг.
Ерөнхий музейн дунд хамгийн түгээмэл нь тухайн бүс нутаг эсвэл орон нутагт үйлчилдэг музей юм. Тэдний ихэнх нь иргэний бахархал, тухайн нутгийн тухай сурталчлах хүсэл эрмэлзэлд үндэслэсэн байдаг. Тэд зүүн болон баруун Европт өргөн тархсан бөгөөд Энэтхэг, Австрали, Шинэ Зеланд, Хойд ба Өмнөд Америкт нилээд түгээмэл байдаг.

Тэдний гол үүрэг бол тухайн нутгийн байгаль, хүн төрөлхтний түүх, уламжлал, бүтээлч сэтгэлгээг үзмэрээр дамжууулан үзүүлэх явдал юм. Ихэнх тохиолдолд ийм байдлаар үйлчилдэг нийгэмлэг нь соёлын хувьд нэг төрлийн байдаг. Эс бөгөөс музей нь янз бүрийн ард түмний харилцан ойлголцлыг бий болгохын тулд тусгай хөтөлбөр боловсруулж болно.

Английн Брэдфорд хотын музейн үзмэрийн дээжээс.

Английн Брэдфорд, Лестер зэрэг цагаачид ихтэй хотуудад бүс нутгийн музей ийм ажилд идэвхтэй оролцдог. Заримдаа үндэсний музей эсвэл бусад агентлагаас бэлтгэсэн тусгай үзэсгэлэнгүүд нь бүс нутгийн музейд олон нийтэд үндэсний эсвэл илүү өргөн хүрээтэй олон улсын өвтэй танилцах боломжийг олгодог.
Нийтлэг музей, ялангуяа бүс нутгийн болон орон нутгийн түвшинд, ялангуяа өргөн хүрээтэй судалгааны хөтөлбөрийг хэрэгжүүлсэн тохиолдолд олон төрлийн цуглуулгуудыг арчлахад шаардлагатай олон тооны мэргэжилтнүүдийг ажиллуулах зардал өндөр байдаг тул хүндрэлтэй асуудалтай тулгардаг. Зарим музейд судлаачид, ялангуяа археологи, түүх, байгалийн шинжлэх ухааны чиглэлээр судалгааны ажил төрөлжиж, тухайн бүс нутгийн байгаль орчныг бүртгэх, мэдээллийн сан бэлтгэхэд оролцдог болсон тул шинжлэх ухааны болон түүхийн ач холбогдолтой газарт хэрэгжих төсөл төлөвлөгч, боловсруулагчдад зөвлөгөө өгч ажилладаг. Бусад ерөнхий музейнүүдийн хувьд уламжлалт үүргээ хэвээр хадгалсаар ирсэн боловч олон талт арга барил нь үзэсгэлэнгээрээ илэрхийлэгддэг Японы Йокохама хотын Каназава Бунко музейн нэгэн адил олон нийтэд чиглэсэн үйлчилгээнд хүчин чармайлтаа төвлөрүүлдэг. Бүс нутгийн болон орон нутгийн олон музейн дэмжин ажилладаг бусад бүтээн байгуулалтын ажлууд нь археологийн болон байгалийн онцлогийг тайлбарлах зорилгоор газар дээр нь музей, хүрээлэн буй орчны талаар өгүүлэх өвийн төвүүдийг ялангуяа хот суурин газруудад байгуулах болон музейн гадуурх үйл ажиллагаа болох өв соёл, байгалийн жимийг хөгжүүлэх явдал юм.
Зарим музей нь тодорхой үзэгчдэд зориулагдсан бөгөөд ихэвчлэн зорилгодоо нийцүүлэн ерөнхий цуглуулгуудыг олж цуглуулдаг. Эдгээрийн нэг нь хүүхдийн музей (насанд хүрэгчдийн музей бас байдаг) бөгөөд интерактив үзмэрүүдийг байнга үзүүлдэг. Сонирхолтой жишээнүүд гэвэл Нью-Йорк хотын Бруклины хүүхдийн музей, Бостон дахь Хүүхдийн музей, Индиана дахь Индианаполис хотын асар том хүүхдийн музей (12 га талбай дээр байрладаг бөгөөд жилд нэг сая гаруй зочдыг татдаг) болон Шинэ Делигийн Үндэсний Хүүхдийн Музей орно. Мөн Нью-Йорк хотод 2002 онд нээж, маш их маргаан үүсгэсэн Сексийн музей гэх мэт зөвхөн насанд хүрэгчдэд зориулсан музей байдаг.

АНУ-ын Индианаполис хотын Хүүхдийн музей нийт 12 га талбайд байрладаг байна.

Монгол Улсын Ойн тухай хууль, Монгол Улсын Ерөнхийлөгчийн 2021 оны 58 дугаар зарлигийн хүрээнд хэрэгжүүлэх “Тэрбум мод” үндэсний хөдөлгөөн, “Ногоон хот – Иргэний оролцоо” хаврын мод тарих аяны нээлтийн өдрүүд 2022 оны 05 дугаар сарын 06-аас 05 сарын 15-ны өдрүүдэд зохион байгуулж байна.

Энэ ажлуудын хүрээнд өнөөдөр Улаанбаатар хотын музейн хамт олон “Баянгол цэцэрлэгт хүрээлэн”-д үхрийн нүд, хайлаас, тэхийн шээг зэрэг мод, бутыг тарьж суулгалаа.

Нийслэлийн Засаг даргын Нийгмийн хөгжил, боловсрол, эрүүл мэндийн асуудал хариуцсан орлогч З.Төмөртөмөө өнөөдөр Чингэлтэй дүүргийн Эрүүл мэндийн төв болон өрхийн эрүүл мэндийн 17 төвийн удирдлагуудыг хүлээн авч уулзлаа.

Тэрбээр энэ үеэр “Цар тахлын хүнд үед эрүүл мэндийн байгууллагын ачааны хүндийг анхан шатны байгууллагууд үүрч байсан. Өнөөдрийг хүртэл цар тахлын хүнд үе бүрэн дуусаагүй байна. Тэр дундаа хөрш зэргэлдээ БНХАУ төдийгүй өндөр хөгжилтэй орнууд одоог хүртэл цар тахлын хувилбаруудтай нүүр тулж байгаа. Тиймээс та бүхэн анхаарал болгоомжоо алдалгүй ажиллах нь чухал юм” хэмээв.

Нийслэлийн Засаг даргын Нийгмийн хөгжил, боловсрол, эрүүл мэндийн асуудал хариуцсан орлогч З.Төмөртөмөө өнгөрсөн дөрөвдүгээр сарын 8-нд БНСУ-д ажлын айлчлал хийсэн. Энэ үеэр тус улсын “BBB” компанийн зүгээс түргэвчилсэн чипт аппаратыг Нийслэлийн Засаг даргын орлогчид гардуулсан. Тэгвэл өнөөдөр тус компанийн удирдлагуудын хамт “Ковид-19” түргэвчилсэн чипт аппаратыг уулзалтад оролцсон өрхийн эрүүл мэндийн төвийн дарга нарт хүлээлгэн өглөө.

Уг төхөөрөмж нь урьдчилан сэргийлэх, эрт илрүүлгийн үзлэг арга хэмжээнд ихээхэн ач холбогдолтой юм. Тухайлбал, “Ковид-19”-ийн түргэвчилсэн шинжилгээ, PSA буюу түрүү булчирхайн хавдрын маркер, CEA буюу ходоод бүдүүн гэдэсний маркер, AFP буюу элэгний хавдрын маркер, CA125 буюу өндгөвчний хавдрын маркер зэрэг нийт найман төрлийн шинжилгээг хийх боломжтой аж.