Түүхийн музей

 Түүхийн музей

Түүхийн музей гэдэг нэр томъёог ихэвчлэн үзмэр, цуглуулгуудыг хадгалж буй олон төрлийн музейд ашигладаг бөгөөд ихэнх тохиолдолд он цагийн дарааллыг харуулах үүднээс толилуулдаг. Энэ төрлийн музейд нь түүхийн ерөнхий агуулгыг хамарсан шинж чанартай учраас урлаг, шинжлэх ухааны маш олон үзмэр хадгалагдаж болох тул тэдгээрийг ерөнхий музей гэж нэрлэдэг.

Түүхийн төрөлжсөн асуудлуудтай холбоотой музей нь улс, хот, орон нутгийн хэмжээнд байж болох ч үндэсний хэмжээнд ерөнхий түүхийн музей ховор байдаг. Үүний нэг жишээ бол Мексик улсын Мехико хотын Чапултепек цайз дахь Үндэсний түүхийн музей юм.

Мексик улс дахь Чапултепек музей

Орон нутгийн болон бүс нутгийн түвшинд Лондонгийн музей болон Амстердам, Дрезден, Люксембург, Нью-Йорк, Стокгольм, Варшав зэрэг хотын музейн цөөн хэдэн жишээ байдаг. 

Хэрэв музейд холбогдох үзмэр олдохгүй эсвэл агуулгын хувьд таарахгүй бол тайлбарлагч нар он цагийн дарааллыг хадгалах, тайлбар хийх боломжийг нэмэгдүүлэхийн тулд сэргээн шинэтгэсэн үзмэр, загвар, график хэрэглэх заримдаа мультимедиа техник ашиглан үзүүлдэг.

Түүхийн музейд археологийн олдвороор мэргэшсэн өвөрмөц төрөл байдаг нь эртний олдворын музей юм. Эрт үеийн үзмэрийн цуглуулгыг хэд хэдэн хотын үндэсний музейгээс олж болно, тухайлбал Амман, Йордан; Афин; Каир; Копенгаген; Эдинбург; Мадрид; болон Мехико хотын музей юм. Эртний олдворын музей нь ялангуяа Европ, Азид түгээмэл байдаг. Археологийн төрөлжсөн музейг эртний олдворын баялаг өвтэй газар, эсвэл олдворын байршлийг түшиглэсэн хэлбэрээр байгуулдаг. 

Түүхийн музейн өөр нэг төрөлжсөн хэлбэр нь угсаатны зүйн үүднээс материал цуглуулж, үзмэрлэдэг. Энэ нэр томъёоноос харахад цуглуулгын танилцуулгад он дараалал гэхээсээ илүү соёлыг чухалчилдаг. Үүний тод жишээ бол АНУ-ын Вашингтон ДС дахь Смитсоны институтын Америкийн индианчуудын үндэсний музей юм. Энэхүү музей нь 2004 онд нээгдэхдээ Америкийн бүх нутгийн уугуул ард түмний соёлын амьдралыг нэг музейд багтаасан өвөрмөц байгууллага хэмээн өргөмжлөгдсөн. 

Тус музей нь Хойд, Төв, Өмнөд Америкын уугуул Индианчуудад зориулсан бусад олон музейгээс дээгүүр хэмжээнд судалгаа, дүн шинжилгээ хийж, олон нийтэд зориулан үзүүлдэг болно.  Угсаатны зүйн музей нь Африк, Далайн шинэ үндэстний улсуудад онцгой ач холбогдолтой байсан бөгөөд эдгээр нь янз бүрийн соёлын бүлгүүдийн үндэсний эв нэгдэлд хувь нэмэр оруулах хэрэгсэл гэж үздэг. Аж үйлдвэржсэн орнууд, ялангуяа колоничлолд оролцож байсан орнуудын дунд угсаатны зүйн музей нь бусад ард түмний соёлын музей байсан уламжлалтай.  

Эдгээр байгууллагуудын ихэнх нь колоничлолын оргил үед алс хол, үл мэдэгдэх ертөнцийг харах цонх байсан нийслэл хотуудад байгуулагдсан байдаг. Ийнхүү Парис дахь Musée de l’Homme (Хүний музей), Лондон дахь Британийн музей, Амстердам дахь Тропенмузеумд тус тус байгуулагдсан. Гэсэн хэдий ч 20-р зууны сүүл ба 21-р зууны эхэн үед ийм цуглуулгын бүтцийн өөрчлөлт нь колоничлолын бие даасан хоёрдмол байдлаас ангижрах хүчин чармайлтыг санал болгов. 

Мөн улсуудад угсаатны зүйн төрөлжсөн музей байдаг. Ихэвчлэн эдгээр нь Оксфорд дахь Питт Риверсийн музейтэй адил, эсвэл Германы Бремен дэх Хилийн чанад дахь музей, эсвэл Английн Ливерпүүл, Мерсисайд дахь Үндэсний музей, галерей зэрэг худалдааны харилцаанаас болж үүссэн байдаг. Сүүлийн хоёр жишээ нь олон улсын томоохон боомттой ойрхон байсантай холбоотой.

Соёлын түүхийн музейн өөр олон хэлбэр байдаг. Хот, хөдөөгийн уламжлалыг хадгалахад чиглэсэн музейнүүд юм.  Эдгээр нь технологийн дэвшлийн хурдацтай тоогоор хурдацтай нэмэгдэж байна. Үнэхээр ч зарим түүхийн музей нь орчин үеийн амьдралын янз бүрийн материаллаг талыг баримтжуулах, олдворыг сонгон цуглуулах ажилд оролцдог. Энэ төрлийн ажлыг Шведэд анхлан эхлүүлсэн бөгөөд 1873 онд Артур Хазелиус Стокгольм дахь Нордикийн музейд уламжлалт амьдралын анхны музейг байгуулжээ. Үүний дараа 18 жилийн дараа Скансенд анхны задгай музей байгуулагдав. Хуучин Парис дахь Түгээмэл урлаг, уламжлалын үндэсний музей нь музейн барилга доторх үндэсний арга барилын жишээ юм.